Bakın, ‘Kalp’ nereden geliyor

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Mesleğimin odak noktası ve hayatımızın kaynağı olan “kalp” kelime olarak nereden geliyor?

Kalp Türkçeye Arapçadan gelmiş. Arapçada kaf harfi ile “qalb” gibi telaffuz ediliyor ve değişme, dönme, tersine çevirme anlamlarını taşıyan  q-l-b “ﻗﻞﺐ “mastarından  türemiş. Dönen, değişen, evrilen anlamlarını taşıyor. Anlaşılan, arapça dilinde kalbin soyut anlamı öne çıkıyor. Mesela, Peygamber efendimizin meşhur bir duasında “Allahumme ya mukallib-el kulûb, sebbit kalbi ala dînik” -Ey kalpleri çeviren Allah’ım, kalbimi dinimde sabit kıl- buyuruluyor. Dikkat ettiyseniz mukallib-çeviren ile kulüb-kalpler kelimeleri aynı kökten geliyor ve çok hoş bir mâna zenginliği taşıyor.

Öz Türkçede ise kalp yerine yürek kullanılıyor. Azeri hastalarımın konuşmalarında çok kere şahit olduğum gibi Azerbaycan Türkçesinde de bu kullanım mevcut. Yürek kelimesinin nereden geldiğine dair iki rivayet var: bir görüşe göre yürümekten geliyor. Hareket etmek anlamına gelen yür fiiline -ek takısının gelmesi ile hareket eden anlamında türemiş. İkinci görüşe göre, iç/öz/benlik anlamındaki yür ismine -ek takısı takılarak oluşmuş ve daha soyut bir mâna taşıyor. Yazılı olarak ilk defa bin yıldan eski uygurca metinlerde rastlıyoruz. “yürekimin ertinü tepretti” -yüreğimi çok titretti- diye yazmış kalp ağrısı çeken bir isimsiz ozan.

Batı dillerine bakacak olursak, bu lisanlar, proto hint avrupa dili denen ve 5-6 bin yıl önce konuşulduğu varsayılan bir dilden türemişlerdir. Bizim topraklarımızda konuşulmuş olan Hititçe, bu dilin kayıt altına alınmış en eski türevlerinden biridir. Hititçe’de kalp, “kerd” olarak geçiyordu. Bu, antik Yunancaya “kardia” olarak geçmiş, latincede “cor”, fransızca “coeur”, italyanca “cuore”, ispanyolca “corazon” olmuş. Kuzey avrupa dilleri gelişirken ise, k harfi h ye, t harfi de d ye dönüşmüş. Böylece tarih öncesi dildeki “kerd”; flemekçede “hart”, ingilizcede “heart”, almancada “herz”, rusçada “serdtse” olmuş.

Uzak doğuya gidecek olursak kalp Çincede “şin”, Japoncada “şinzo” şeklinde telaffuz ediliyor. Farklı bir dil ailesi olan bu lisanlarda kelimenin kökeninin nereden geldiğini bulamadım.

Son söz: hangi lisanda olursa olsun, kalbiniz ferah olsun!

Prof. Dr. Tuğrul Norgaz